Ảnh hưởng của sinh vật ngoại lai đến đa dạng thành phần loài cá

logo
EN

Ảnh hưởng của sinh vật ngoại lai đến đa dạng thành phần loài cá
Ngày đăng: 29/12/2020 10241 Lượt xem

    Sinh vật ngoại lại

    Một số sinh vật ngoại lai dưới nước ở Việt Nam.

    Sinh vật ngoại lai xâm hại đến đa dạng sinh học, là nguyên nhân lớn dẫn đến suy thoái nghiêm trọng ở hệ sinh thái nước ngọt.

    Đa dạng sinh học trong môi trường trên thế giới đang có những biến đổi và ngày càng cạn kiệt đến mức đáng báo động, những nguyên nhân dẫn đến vấn đề cấp bách này như môi trường sống bị thu hẹp, ô nhiễm môi trường, khai thác quá mức và các hoạt động khác của con người,...

    Một trong những nguyên nhân gây nên báo động trên là sự xâm lấn của các loài sinh vật ngoại lai. Suy thoái đa dạng sinh học đang rất nghiêm trọng ở hệ sinh thái nước ngọt, chỉ chiếm ít ỏi 0,1% lượng nước trên trái đất, nhưng đây là nơi trú ngụ của 40% loài cá (Nelson, 1994). Cá là thành phần chủ chốt để xác định sự đa dạng và phong phú về thành phần loài của thủy vực và là nhóm đối tượng thể hiện cho chất lượng nước của hệ sinh thái. 

    Sinh vật ngoại lai là gì?

    Sinh vật ngoại lai (sinh vật nhập hội) là loài sinh vật được mang đến từ một vùng nằm ngoài vùng phân bố tự nhiên của chúng. Sinh vật ngoại lai là một phần của thế giới sinh vật. Đối với hệ sinh thái dưới nước, các loài cá ngoại lai có nhiều đóng góp cho thủy vực như:

    • Làm hơn đa dạng về thành phần loài cá
    • Kiểm soát sự phát triển quá mức của các loài địa phương
    • Là thành phần không thể thiếu của các hoạt động giải trí như câu cá và hệ thống bể cá, thủy cung.

    Ngoài ra, điều đáng để nhắc tới nhất khi đề cập đến sinh vật ngoại lai là sự ảnh hưởng phá hủy nặng nề môi trường sống, nhóm này là nhóm sinh vật ngoại lai xâm lấn. Sinh vật ngoại lai xâm lấn (xâm hại) là loài sau khi xâm nhập vào môi trường mới, loài này mở rộng phạm vi phân bố vào vùng địa lý mới và trở thành loài xâm lấn. Các tác động của loài sinh vật ngoại lai xâm hại gây ra đối với môi trường sống rất đa dạng nhưng có thể gộp chung thành 4 nhóm:

    • Cạnh tranh với các loài bản địa về thức ăn, nơi sinh sống
    • Ăn thịt các loài bản địa
    • Phá hủy hoặc làm thoái hóa môi trường sống bản địa
    • Truyền bệnh và ký sinh trên các loài bản địa

    Các kết quả nghiên cứu cho thấy sinh vật ngoại lai xâm hại đã làm tuyệt chủng 39% số loài xuất hiện trên bề mặt trái đất kể từ năm 1600 và phá hủy mất 36% các hệ sinh thái (Nhàn và cộng sự, 2012). Theo báo cáo của Moyle và Leidy, gần 20% loài cá nước ngọt hoang dã trên thế giới đã tuyệt chủng hoặc trên bờ vực tuyệt chủng.

    Tuy nhiên không phải loài sinh vật ngoại lai nào cũng gây hại, có rất nhiều sinh vật ngoại lai mang lại giá trị kinh tế rất cao. Nổi bật nhất ở Việt Nam là tôm thẻ chân trắng (Litopenaeus vannamei) có nguồn gốc từ Nam Mỹ, sau khi được du nhập đến Việt Nam vào khoảng những năm 2000 thì giống tôm này đã nhanh chóng thay thế vị trí số một về sản lượng nuôi của loài tôm sú có nguồn gốc bản địa (Penaeus monodon). Ưu thế của tôm thẻ chân trắng là sức tăng trưởng vượt trội, thích nghi tốt với nhiều nồng độ muối khác nhau, khả năng chống chịu với một số bệnh tật như bệnh do virus đốm trắng, virus đầu vàng, cũng như sự thành công trong việc nuôi gia hóa, khép kín vòng đời để tạo được nguồn tôm bố mẹ và tôm giống sạch bệnh. Theo thống kê của Hiệp hội Chế Biến và Xuất Khẩu Thủy Sản Việt Nam, ngành công nghiệp tôm thẻ chân trắng luôn chiếm vai trò chủ chốt, không ngừng gia tăng về tỉ trọng trong cơ cấu xuất khẩu tôm từ năm 2013 cho đến nay.

    Một số sinh vật ngoại lai xâm hại đến thành phần loài cá ở Việt Nam

    Ốc Bươu Vàng (Pomacea canaliculata)


    Ốc bươu vàng là một trong 100 loài sinh vật ngoại lai xâm hại gây tổn thất lớn nhất trên thế giới. 

    Là loài có nguồn gốc Trung và Nam Mỹ, ban đầu được nhập vào Việt Nam với mục đích làm cảnh từ trước 1975. Do vòng đời ngắn và khả năng sinh sôi và phát triển mạnh nên nhanh chóng loài sinh vật này đã có mặt ở hầu hết các thủy vực tại Việt Nam. Không lâu, ốc bươu vàng đã trở thành vấn đề nan giải cho nền nông nghiệp Việt Nam do đặc tính có thể ăn được hầu hết các loài thực vật. Không dừng lại ở đó, hệ sinh thái dưới nước cũng bị ảnh hưởng nặng nề khi sự có mặt ngày càng nhiều của loài sinh vật xâm lấn này làm cho không gian sống và người thức ăn thực vật cho các loài cá bị thu hẹp dần.

    Bèo Lục Bình (Eichhornia crassipes)


    Hoa lục bình, hình ảnh quen thuộc của mọi miền sông nước ở Việt Nam (nguồn Hóa Tươi Văn Nam)

    Có nguồn gốc từ Nam Mỹ, nhưng có tên gọi khác là bèo Nhật Bản vì có người cho là mang từ Nhật về. Chỉ trong thời gian ngắn, 10 ngày, loài này có thể phát triển nhanh chóng và nhân lên góp đôi về diện tích mặt nước. Cũng giống như ốc Bươu Vàng, mục đích ban đầu cũng chỉ là để làm cảnh nhưng sau khi xuất hiện ở Việt Nam từ khoảng năm 1902, bèo Lục Bình dường như đã phát triển và phân bố rộng khắp các thủy vực nước ngọt ở Việt Nam. Sinh sôi nhanh làm lượng bèo xuất hiện trên mặt nước ngày càng nhiều làm cho các mức độ hòa tan Oxy trong nước giảm dẫn đến làm cá và các loài sinh vật khác trong nước chết đi.

    Cá lau kiếng (Hypostomus punctatus)


    Loài cá không còn xa lạ với người dân Việt Nam (ảnh: Đỗ Thanh Trọng)

    Hay còn có tên gọi khác là cá lau kính, cá dọn bể, cá tỳ bà có nguồn gốc phân bố ở Trung và Nam Mỹ. Loài cá này đang là nguyên nhân chính dẫn đến làm giảm lượng thức ăn tự nhiên trong ao (tảo, thực vật phù du và vật chất lơ lửng trong nước) cũng như đe dọa làm tuyệt chủng các giống loài bản địa bởi ăn luôn trứng của cá loài này do khả năng thích ứng với môi trường tự nhiên tốt và là loài ăn tạp. Ngoài việc tàn phá đa dạng sinh học và cạnh tranh với các đối tượng khác trong thủy vực, cá lau kiếng còn làm hư hỏng ngư cụ của người dân đánh bắt gây thiệt hại về kinh tế.

    Rùa tai đỏ (Trachemys scripta elegans)


    Rùa tai đỏ có nguồn gốc Bắc Mỹ được du nhập vào Việt Nam năm 1994.

    Là loài động vật ăn tạp, hung dữ, chúng ăn tất cả các loài cá bé hơn chúng và tấn công các loài động vật thủy sinh. Chúng được xếp hạng gần cuối trong số 206 động vật xâm hại môi trường. Khi thoát ra môi trường chúng sẽ làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến cân bằng sinh thái bản địa do khả năng tàn phá của mình.

    Tôm hùm đất (Procambarus clarkii) 


    Tôm hùm đất bị cấm nuôi, kinh doanh tại Việt Nam. Ảnh: Trung Dũng

    Năm 2018, mang lại gần 40 tỷ USD cho Trung Quốc và được minh chứng đem lại hiệu quả kinh tế cao ở Mỹ, nhưng ở Việt Nam để đảm bảo phát triển bền vững thì loài này đã bị cấm do tác hại khủng khiếp của nó. Chúng bò nhanh, phát tán rộng và khó diệt hơn ốc bươu vàng rất nhiều. Ngoài ra, do đặt tính sống trong hang sâu từ 1 đến 2 m nên nó phát hoại hệ thống tưới tiêu trong nông nghiệp và chúng còn là vật chủ lây truyền, phát tán nhiều loại bệnh dịch ra môi trường, cạnh tranh thức ăn, tiêu diệt loài tôm, cá bản địa.

    Để phát triển ngành thủy sản bền vững đi đôi với vấn đề môi trường là đa dạng sinh học của thủy vực mà sinh vật ngoại lai xâm lấn lại có những ảnh hưởng vô cùng tiêu cực đến các loài bản địa nên cần có những chủ trương và biện pháp kịp thời để ngăn chặn sự diệt vong của những loài cá bản địa.

    Nguồn Tép Bạc

    Chia sẻ:
    Tin liên quan
     Giá cá tra nguyên liệu và giá xuất khẩu đang nhích dần lên

    Giá cá tra nguyên liệu và giá xuất khẩu đang nhích dần lên

    Giá cá tra giống tăng do nguồn cung giảm mạnh vì thời gian qua giá quá thấp, người dân tại nhiều địa phương phải hạn chế sản xuất cá tra giống. Hiện, nhiều hộ dân và doanh nghiệp đang có nhu cầu mua cá tra giống để thả nuôi đợt mới nên sức mua tăng, tạo điều kiện cho giá cá nhích lên.
    03/11/2020
    Tuyến Anten - Cơ quan đích lây nhiễm virus đốm trắng

    Tuyến Anten - Cơ quan đích lây nhiễm virus đốm trắng

    Tuyến anten là cơ quan bài tiết quan trọng ở tôm, có chức năng rất giống với thận ở động vật có xương sống. Tuyến anten đóng một vai trò quan trọng đối với sự điều hòa áp suất thẩm thấu và ion ở tôm.
    02/11/2020
    Xử lý bệnh ký sinh trùng đường tiêu hóa ở dê

    Xử lý bệnh ký sinh trùng đường tiêu hóa ở dê

    Dê là nguồn thực phẩm rất giá trị, vì vậy đây là đối tượng giúp cho người dân có nguồn thu nhập ổn định. Tuy nhiên, trong quá trình nuôi, dê rất dễ gặp bệnh ký sinh trùng đường tiêu hóa, bệnh làm cho dê sinh trưởng kém, gây thiệt hại cho người nuôi
    02/11/2020
    Nuôi tôm sạch làm đất hoang “hóa vàng”

    Nuôi tôm sạch làm đất hoang “hóa vàng”

    Chuyển đổi đất sản xuất nông nghiệp kém hiệu quả, đồng làm muối cho thu nhập thấp sang nuôi tôm thẻ chân trắng mang giá trị kinh tế tại huyện Hậu Lộc
    30/10/2020
    Có sự “thống trị chuyên chế” ở tôm thẻ chân trắng!

    Có sự “thống trị chuyên chế” ở tôm thẻ chân trắng!

    Việc hình thành thứ bậc thống trị trước đây chưa từng được báo cáo trên tôm thẻ chân trắng.
    30/10/2020
    Chiết xuất gỗ hạt dẻ trong chăn nuôi gia cầm

    Chiết xuất gỗ hạt dẻ trong chăn nuôi gia cầm

    Chiết xuất gỗ cây hạt dẻ (Castanea sativa) là một nguồn tannin thủy phân tốt. Ở liều lượng phù hợp sẽ được xem như chất phụ gia thế hệ mới với nhiều thuộc tính có lợi cho sức khỏe đường ruột của gia súc, gia cầm.
    30/10/2020
    Tăng cường chức năng gan cho tôm

    Tăng cường chức năng gan cho tôm

    Các chất thường được sử dụng trong chế phẩm tăng cường chức năng gan trong nuôi tôm thường có là sorbitol, inositol, choline và methionine.Trong điều kiện nuôi thâm canh với mật độ cao việc bổ sung các chất tăng cường chức năng gan cho tôm nuôi là vô cùng cần thiết.
    29/10/2020
    Những tiến bộ trong Vaccine phòng ngừa Vibrio spp. trên cá

    Những tiến bộ trong Vaccine phòng ngừa Vibrio spp. trên cá

    Những tiến bộ trong phát triển Vaccine phòng ngừa Vibrio spp. trên cá mang lại hy vọng dập tắt nhiều dịch bệnh lớn.
    29/10/2020
    Gia trại sản xuất trứng an toàn

    Gia trại sản xuất trứng an toàn

    Để nâng cao hiệu quả trong chăn nuôi, gia đình anh Hoàng Anh Tú ở xã Hà Lĩnh, huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa đã mạnh dạn đầu tư xây dựng trang trại nuôi gà siêu trứng theo hướng an toàn sinh học, bảo đảm các tiêu chuẩn khắt khe về chất lượng sản phẩm. Sự thành công của mô hình đã mở ra hướng phát triển kinh tế mới cho nhiều hộ gia đình ở địa phương.
    29/10/2020
    Giá cá tra tăng lại... đâm lo

    Giá cá tra tăng lại... đâm lo

    Dù giá cá tra đang tăng và xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc đang "hút" nhưng nhiều doanh nghiệp vẫn dè chừng, lo lắng và chờ giá tiếp tục tăng.
    28/10/2020
    Tiềm năng sử dụng côn trùng làm thức ăn chăn nuôi

    Tiềm năng sử dụng côn trùng làm thức ăn chăn nuôi

    Sử dụng côn trùng làm thức ăn chăn nuôi ngày càng phát triển trên thế giới và là hướng đi có nhiều tiềm năng ở Việt Nam.
    28/10/2020
    Nghe âm thanh nhấp mồi của tôm thẻ

    Nghe âm thanh nhấp mồi của tôm thẻ

    Hành vi và tập tính ăn của tôm xưa nay đều nhận được sự quan tâm rất lớn của người nuôi, do nó ảnh hưởng trực tiếp đến việc quản lý cho ăn và lượng thức ăn mà tôm tiêu thụ.
    28/10/2020
    Zalo
    Hotline